Implementatie van iPads in je onderwijs

We zijn een aantal maanden aan de gang met een draadloos netwerk en zo'n 15 iPads. In mijn groep wordt er volop geëxperimenteerd en de andere leerkrachten proberen steeds meer de iPads uit de kast te halen. Deze ontwikkeling is niet de enige ontwikkeling die afspeeld in school, ook opbrengstgericht werken, communicatie en PR zijn zaken waar de leerkrachten, naast hun dagelijkse werkzaamheden, tijd aan moeten besteden. Hoe krijg je, als ICT-coordinator, je ICT agendapunten hoog op de agenda van je medeleerkrachten?

Laat ik mijn eigen situatie als uitgangspunt gebruiken. Het feit dat ICT hoog op de agenda van het school- en stichtings management staat is voor mij voordelig. Ook als voorloperschool op het gebied van ICT voelen collega's de druk om mee te doen. Als laatst is het prettig dat in de visie uitgesproken is dat we de weg die we ingeslagen zijn de juiste weg vinden. Ik ben aangesteld als LB- leerkracht om deze vernieuwingen waar te maken. Alle signalen staan dus op groen, toch ervaar ik als ICT-coordinator niet altijd de juiste spirit als het gaat om vernieuwingen omtrent ICT. 

Kijkend naar de andere vernieuwingen in onze school ligt dat heel anders. Zo heeft het stukje opbrengstgericht werken iedereen in het hart geraakt. Alle collega's zijn overtuigd van de correctheid van deze vernieuwing en gaan studiedagen en 'huiswerkopdrachten' met 100% aan. Na drie jaar spelling als uitgangspunt is nu het leesonderwijs aan de beurt. Als een kind dat naar groep 3 gaat om te leren lezen, zo staan de collega's te trappelen om ook hier een succes van te maken. Er is een open sfeer en iedereen zegt wat hij/ zij meemaakt in de klas en hoe de resultaten er uitzien. Helemaal goed dus! En dat blijkt, de resultaten schieten de lucht in (en het was als niet slecht!). Groepshandelingsplannen hebben de inspectiecheck, ouders zijn blij en ook leerkrachten vinden dat ze professioneler te werk gaan. Een zogenaamde win-win situatie.

Hoe kan het dat de ene vernieuwing ogenschijnlijk makkelijk verloopt (opbrengstgericht werken) en de andere vernieuwing soms voelt als trekken aan een dood paard (draadloos/iPads/ICT)? Een mogelijk antwoord en een mogelijke oplossing, in een zwart-wit verhaal neergezet om mijn punt kracht bij te zetten.

Wanneer je een vergelijking maakt tussen beide ontwikkelingen vallen een aantal zaken op. Het begint al met de naam; iPads (ICT, draadloos, ... ) of opbrengstgericht werken. De tweede heeft een duidelijk doel voor ogen, de opbrengsten gaan omhoog, we zien resultaat. iPads (of draadloos werken) is een term waar de haartjes van menig leerkracht omhoog gaan staan. Oke, opbrengstgericht werken zal ongetwijfeld een hoop papierwerk opleveren, maar dat snap ik tenminste nog. De directeur zwaait met CITO-resultaten en iedereen weet dat hij/ zij afgerekend wordt op het aantal A-tjes en B-tjes op de CITO toetsen. Ik sta hier niet achter, maar zo werkt het wel, en ik doe er zelf net zo hard aan mee. Er is een stok achter de deur doordat je resultaten schoolbreed besproken worden, men is op de hoogte van je resultaten. Je zorgt er wel voor dat die goed zijn (zonder te frauderen). De opbrengsten van iPads is lastig te koppelen aan CITO resultaten. Meer indirecte resultaten spelen mee; motivatie en betrokkenheid van leerlingen bijvoorbeeld. Overigens zijn dat dan weer belangrijke factoren voor leren, maar zie die maar eens te correleren. Waar de een zorgt voor heldere doelen/ opbrengsten wordt de ander gezien als 'leuk voor erbij' of als 'extraatje als ik tijd over heb'. 

Ten tweede is het te volgen pad in het geval van opbrengstgericht werken een helder verhaal; je zorgt ervoor dat je onderwijs op een aantal punten fundamenteel aangepast wordt (tijd, doelen, aanbod, enz) en voert dit pragmatisch. Gooi er een saus van implementatie en borging overheen en het is voor iedereen helder wat er gaat gebeuren en je hebt gegerandeerd resultaat. Deze resultaten zijn tevens goed te meten en prettig om met kinderen en ouders te delen. Zet daar de implementatie en borging van iPads tegenover. Het te bewandelen pad is onduidelijk, de resultaten zijn lastig te meten, de toekomst is onduidelijk en je probeert de cultuur van je onderwijs te veranderen, i.p.v. het sleutelen aan een aantal factoren van je onderwijs.

Ten derde speelt scholing een rol. In het geval opbrengstgericht werken komt de scholing van buitenaf (drie jaar lang). Deze scholing is van extreem goede kwaliteit met trainers die verstand hebben van zaken. Tevens is er een koppeling met andere scholen binnen de stichting die ook in de pilot opbrengstgericht werken zitten. Je ontmoet elkaar een aantal keer per jaar en dit heeft het effect dat je als school een soort competitie voert waarbij je ook leert van elkaar. Het iPad verhaal komt vooral van mijn hand. Ik weet meer dan collega's, maar natuurlijk lang niet alles. We zijn voorloperschool en kunnen dus moeilijk bij andere scholen 'afkijken'. We kunnen wel expertise van buiten de school gebruiken, maar daar is geen geld voor, en 'jij weet toch alles, Wytze', hoor ik vaak genoeg. 

Samengevat zie ik dus een aantal factoren die maken dat de ene innovatie wel door leerkrachten serieus wordt opgepikt, en anderen niet. Deze factoren zijn; doelen/ opbrengsten van de innovatie (helder-ambigue, traject van de innovatie (duidelijk - onduidelijk/vaag), scholing (kwaliteit, soort, uitvoerende partij). 

Hoe kan je deze factoren bij de invoering van ICT (iPads) naar voren laten komen? ICT is in de vorige zin hoofdmoot, denk maar aan de digiborden die momenteel in alle scholen hangen, ook daar zie ik dezelfde punten. 

Voor ik begin met het antwoord op dit probleem; de aanschaf van het netwerk en iPads (of digiborden, desktops, software, ICT) is peanuts. Natuurlijk moet je daar goed over nadenken en gaat er een traject met team en directie aan vooraf voordat je tot aankoop overgaat, maar het stelt niks voor in vergelijking met het traject wat daarna komt; de scholing van leerkrachten. Daar is het bij de aanschaf van digiborden ook fout gegaan. Men verwachtte dat 60.000 euro aan digiborden voldoende zo zijn voor hogere onderwijskwaliteit. Achteraf kan je beter 20.000 euro reserveren voor scholing, maar dat terzijde. 

Wanneer je factoren voor falen/ slagen helder zijn is het antwoord ook logisch, echter, ik had dit van tevoren zeker niet voorzien. Ik heb dus zelf ook voldoende leermomenten gehad (en nog steeds). Wat zijn dan de doelen/ opbrengsten van de invoering van iPads? Dat is mede afhankelijk van de achtergrond van de invoering van iPads. Wat ik vooral zie is effectiever en efficienter onderwijs, motivatie en betrokkenheid bij leerlingen, het kunnen creeeren van authentieke leersituaties, maatwerk kunnen leveren, communicatie met leerlingen en ouders en stroomlijnen van je onderwijs (oa met ELO). Dit kun je bespreekbaar maken met je collega's, feit blijft dat je dit niet direct terugziet in A scores op je CITO. Leerkrachten kunnen zich dus lang 'verstoppen' en niet meedoen met deze ontwikkeling, ze kunnen dit jarenlang volhouden zonder dat iemand het merkt. Tevens heb je met iPads te maken met meerdere ontwikkelingen, zo moet je leerkrachten ook technische uitleg geven over het apparaat. Vanwege het hoge 'online' gehalte van de apparaten praat je ook al snel over social media en hoe je daar als school mee omgaat. Kort gezegd; een sneeuwbaleffect, je raakt snel van het een in het ander. Het is weinig afgebakend en de kaders wijzigen voortdurend, hoe kan je daar een strak plan op zetten? 

Vandaar dat ook het traject van deze ontwikkeling duidelijk moet zijn. Wat is de tijdspanne, wat zijn de evaluatiemomenten, wat willen we dan bereikt hebben? Zowel vanuit leerkracht- als leerlingperspectief. Aan welke voorwaarden moet men als leerkracht voldoen? Wanneer je deze en meer van dit soort vragen van tevoren uitdenkt en overlegd met collega's weet men wat ze te wachten staat. 

Als derde de passende scholing, waar haal ik die vandaan? Gelukkis zijn er steeds meer bedrijven gericht op iPad/ draadloos werken. Ook Apple zelf doet graag mee aan scholing en meer in het onderwijs. De vraag blijft altijd hoe passend deze is? Je moet je voor langere tijd aan een instantie binden om resultaat te zien. Dit moet op reguliere basis gebeuren zowel schoolbreed als leerkracht individueel. Dit brengt een zeker risico met zich mee. Kies je voor Apple dan bind je je enorm aan een merk/ product. Bind je je aan een bedrijf dat heb je kans dat deze zich momenteel nog niet voldoende gespecialiseerd hebben. Zoek je intern je expertise dan is dit niet lang houdbaar, vreemde ogen dwingen nu eenmaal. 

Afsluitend een aantal opmerkingen ter overdenking. Bovenstaand verhaal is lang niet dekkend. Zo heb ik bijvoorbeeld de factor management volledig ' buiten spel' gelaten. De implementatie van innovaties in scholen wordt beschreven in boeken van 200+ pagina's, een enkele blogpost is dus sowieso te kort door de bocht. Had ik bovenstaande blogpost gelezen voordat ik zelf 'aan de iPads' ging dan had ik wel beter geweten. Als voorloperschool loop je nu eenmaal tegen deze zaken aan, en was dit in zekere zin ook de bedoeling, doe er je voordeel mee.